Πως μπορεί να λυθεί η διαφθορά στην Ελλάδα;

Το 1989, έτος κατά το οποίο η μεταπολιτευτική Ελλάδα ανακάλυψε την διαφθορά στο δημόσιο βίο, ως νέος που ανακάλυπτε την έννοια της πολιτικής θέλησα να δω ποια ήταν η γνώμη της γιαγιάς μου, μιας που γνώριζα πως είχε προσωπική εμπειρία από την διαφθορά του δημόσιου βίου.
Η απάντηση που έλαβα στην ερώτηση μου γιατί υπάρχει διαφθορά στα δημόσια πρόσωπα της Ελλάδος ήταν η εξής:
«ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ ΟΤΑΝ ΕΝΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΔΕΝ ΚΟΚΚΙΝΙΖΕΙ ΚΑΙ ΕΧΕΙ ΜΠΡΟΣΤΑ ΤΟΥ ΕΝΑ ΔΟΧΕΙΟ ΜΕ ΜΕΛΙ ΕΙΝΑΙ ΔΥΣΚΟΛΟ ΝΑ ΜΗΝ ΒΑΛΕΙ ΤΟ ΔΑΧΤΥΛΟ ΤΟΥ ΝΑ ΔΟΚΙΜΑΣΕΙ ΚΑΙ ΟΣΟ ΔΟΚΙΜΑΖΕΙ ΤΟΣΟ ΠΙΟ ΠΟΛΥ ΘΑ ΘΕΛΕΙ.»
Ποια όμως μπορεί να είναι η λύση, ρώτησα αμέσως μετά, για να λάβω την απάντηση:
«ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΕΚΕΙ ΑΠΑΝΩ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΗΘΙΚΟΙ.»
Αν και η γιαγιά μου είχε την άποψη αυτή, έφυγε από την ζωή χωρίς ποτέ να ψηφίσει κάποιο άλλο κόμμα πλην αυτού που είχε μάθει να ψηφίζει, άσχετα με το αν διαφωνούσε με την διαχείριση των χρημάτων που έκανε, ο λατρεμένος της ηγέτης.
Η σοφία της μεγάλης σε ηλικία γιαγιάς μου στηρίζονταν σε γεγονότα που είχε δει στη ζωή της και τα οποία την είχαν κάνει να πιστέψει ότι αν θέλει κάτι από το κράτος (άσχετα αν το δικαιούνταν) θα έπρεπε να δώσει ένα μπαχτσίσι σε κάποιον γραφειοκράτη ή πολιτικό.
Αυτή η πρακτική, του δώρου και της διαφθοράς, έχει αποτυπωθεί και στα αποτελέσματα αρκετών ερευνών όπως της ΑΛΚΟ το 1996, όπου διαπιστώθηκαν τα εξής:
- Η εμπιστοσύνη των πολιτών στο Κράτος ήταν 42%, στα δε Κόμματα 23%, ενώ η εμπιστοσύνη στο Στρατό ανέρχονταν στο εντυπωσιακό 83%. Τι συνέβαινε λοιπόν στην ΕΛΛΑΔΑ 22 έτη μετά την πτώση της δικτακτορίας, οι έλληνες την επιθύμησαν; Ή μήπως ήθελαν να δείξουν στους νεόκοπους δημοκρατικούς θεσμούς την απέχθεια τους για το πως εξελίχθηκαν.
- Οι έλληνες πίστευαν κατά 65% ότι το κράτος ήταν διεφθαρμένο, ξεχωρίζοντας από όλες τις υπηρεσίες του κράτους τη Πολεοδομία 52%, την Αστυνομία 57%, το ΕΣΥ 63% και την Εφορία 68%. Τα στοιχεία αυτά δείχνουν κυρίως την απέχθεια των ελλήνων στη μέγγενη των γραφειοκρατών να μην σου επιτρέπουν να ασκήσεις απλά δικαιώματα σου.
Βέβαια, το 1996 στην ΕΛΛΑΔΑ έγιναν εκλογές και τα δύο κόμματα που αντιπροσωπεύουν την μεταπολιτευτική δημοκρατία και το μεταπολιτευτικό κράτος επιβραβεύθηκαν με συνολικό ποσοστό άνω του 80%. Άρα θα μπορούσε κάποιος να υποθέσει ότι οι έλληνες πια δεν ενδιαφέρονται αν κάνουν κάτι για να αλλάξουν τα κακώς κείμενα, αλλά ενδιαφέρονται πως θα τα εκμεταλλευτούν για ίδιο όφελος.
Σε μια άλλη έρευνα που είχε γίνει για το ελληνικό τμήμα της Διεθνούς Διαφάνειας και είχε δημοσιευτεί στην Καθημερινή και την οποία χρησιμοποίησε το Συμβούλιο της Ευρώπης σε έκθεση του το 2002 (και την επιστημονικότητα της οποίας κυρίως όσο αφορά τα αποτελέσματα αμφισβήτησε το Ελληνικό Κράτος) ανεβρέθηκαν τα εξής:
- Το 83% των ερωτηθέντων είχε πει ότι το ελληνικό κράτος είναι διεφθαρμένο, το 45% είχε πει ότι είχε δωροδοκήσει, και το 18% είχε εκμεταλλευτεί τις γνωριμίες του. Τώρα από το 45% που είχε δωροδοκήσει, το 42% είπε ότι αν δεν το είχε κάνει δεν θα γίνονταν η δουλειά του, από το 39% του είχε ζητηθεί να δώσει χρήματα, ένα 23% έδωσε επειδή φοβήθηκε αρνητικές συνέπειες, 20% γιατί έτσι το είχαν συμβουλεύσει και τέλος 18% διότι είναι κοινή πρακτική.
Πέντε έτη μετά την έρευνα της ΑΛΚΟ τα πράγματα βλέπουμε αντί να καλυτερεύσουν, χειροτέρεύσαν, αλλά τα ποσοστά των 2 μεγάλων κομμάτων αυξήθηκαν και αυτά.
Σε μια πιο πρόσφατη έρευνα της VPRC για τον ΣΚΑΙ και την Διεθνή Διαφάνεια το 2005 τα αποτελέσματα δεν είναι διαφορετικά καθώς οι 3 υπηρεσίες με την πιο συχνή διαφθορά είναι η Εφορία, τα Νοσοκομεία και η Πολεοδομία. Ενώ δημοσιεύονται και σχετικοί τιμοκατάλογοι όσο αφορά το πόσα χρήματα πρέπει να έχεις για να κάνεις μια δουλειά σου με το κράτος. Το μόνο νέο «φρούτο» που βλέπουμε είναι η διαφθορά στο μοίρασμα των ευρωπαϊκών κονδυλίων κάτι το οποίο πληρώνει ακριβά η χώρα μας με τα συνεχή πρόστιμα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Πως όμως μπορούν να εξηγηθούν όλα αυτά τα φαινόμενα στην ΕΛΛΑΔΑ του σήμερα, εδώ θα μου επιτρέψετε να αναφερθώ στην εργασία ενός καθηγητή του κου Ιωάννη Βαβούρα.
Ο κος Βαβούρας σε μια εργασία του μαζί με τον κο Καραβίτη και την κα Τσούχλου για την Παραοικονομία στην Ελλάδα (1991) αναφέρει ότι το φαινόμενο αυτό είναι διαρθρωτικό και μπορεί να αποδοθεί στην διάρθρωση του οικονομικού συστήματος, το οποίο χαρακτηρίζεται από ένα συνεχώς διευρυνόμενο δημόσιο τομέα εις βάρος του επίσημου ιδιωτικού. Εκτός αυτού αναφέρεται και στην αύξηση της φορολογικής επιβάρυνσης, η οποία αποτελεί αναγκαία συνέπεια της διεύρυνσης του δημόσιου τομέα σε σχέση με τον επίσημο ιδιωτικό, σε συνδυασμό με το γενικά θεωρούμενο ως άδικο φορολογικό σύστημα, φαίνεται ότι οδηγούν στην άμβλυνση της φορολογικής ηθικής και στην ανάπτυξη της παραοικονομίας.
Συνεπώς το φαινόμενο της παραοικονομίας την ΕΛΛΑΔΑ που δείχνουν οι δημοσκοπήσεις, που νιώθουμε κάθε μέρα οφείλεται στον διευρυμένο ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ (είναι χαρακτηριστικό ότι η κυβέρνηση της ΝΔ, η οποία ευαγγελίζονταν πριν τις εκλογές του 2004 το λιγότερο κράτος, το αύξησε με συνέπεια οι δημόσιοι υπάλληλοι να ξεπερνούν το 1 εκατ.), ο οποίος για να λειτουργήσει θέλει περισσότερα έσοδα, τα οποία μπορούν να προέλθουν κατά βάση από την αύξηση της φορολογίας, η οποία δημιουργεί μεγαλύτερη απέχθεια στους πολίτες, οι οποίοι προσφεύγουν έτσι στην παραοικονομία (είτε ως δημόσιοι υπάλληλοι συλλέγοντας μπαχτσισια, είτε ως πολίτες μη καταβάλλοντας τους φόρους).
Από μια άλλη οπτική γωνία ο Milton Friedman σε μια παράγραφο από το έργο του “Free to Choose”, όπου στο κεφάλαιο “The Fallacy of the Welfare State” αναφέρει για την διαχείριση των χρημάτων του δημοσίου:
«ΟΙ ΓΡΑΦΕΙΟΚΡΑΤΕΣ ΔΑΠΑΝΟΥΝ ΤΑ ΧΡΗΜΑΤΑ ΚΑΠΟΙΟΥ ΑΛΛΟΥ ΓΙΑ ΚΑΠΟΙΟΝ ΤΡΙΤΟ. ΜΟΝΟ Η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΚΑΛΟΣΥΝΗ - ΚΑΙ ΟΧΙ ΤΟ ΠΟΛΥ ΙΣΧΥΡΟΤΕΡΟ ΚΑΙ ΠΙΟ ΑΞΙΟΠΙΣΤΟ ΕΛΑΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΟΣ – ΕΞΑΣΦΑΛΙΖΕΙ ΟΤΙ ΤΑ ΧΡΗΜΑΤΑ ΑΥΤΑ ΘΑ ΔΑΠΑΝΗΘΟΥΝ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΠΙΟ ΕΥΕΡΓΗΤΙΚΟ ΤΡΟΠΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΠΟΔΕΚΤΕΣ. ΑΥΤΟ ΕΞΗΓΕΙ ΤΗ ΣΠΑΤΑΛΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΔΑΠΑΝΗΣ.»
Από τις δύο απόψεις νομίζω ότι είναι ξεκάθαρο πως η διαφθορά οφείλεται στο γεγονός ότι οι πολιτικοί ή οι γραφειοκράτες (άνθρωποι δίχως ηθική) διαχειρίζονται χρήματα τρίτων για να καλύψουν ανάγκες κάποιων άλλων.
Ποια λοιπόν μπορεί να είναι η απάντηση σε ένα τέτοιο σύστημα;
Η αλλαγή της νοοτροπίας, θα πρέπει να επανεξετάσουμε την προσωπική μας ηθική και να δούμε αν θέλουμε να ζούμε σε ένα τέτοιο περιβάλλον ή όχι. Γιατί όσο το ανεχόμαστε, όπως η γιαγιά μου, με την συνεχή ψήφο μας στα 2 κόμματα εξουσίας και νομής της κρατική πίτας, τόσο πιο πολύ θα μας πιέζουν τα γεγονότα αυτά.